PATATES Yetiştirme Tekniği

Sebze bahçelerinde patates turfanda patates olarak yetiştirilir ve daha çok taze patates olarak satılır. Sebze bahçelerinin amacı sanayi patatesi yetiştirmek değildir. Patates yetiştirmede toprağın iyi hazırlanması gerekir. Belleme ile veya traktöre takılan pullukla tarla 20-30 cm derinliğinde işlenir. Daha sonra ticaret ve ahır gübresi atılarak 10-15 cm çapalama yapılır. Bu sırada gübreler toprağa karıştırılır. İri tezekler kırılır ve toprak düzeltilir. Patatesler ocak veya çizgi usulü ekilir.


Şekil 38.7. Patatesin çizgiye ekilmesi

Ekim yapılmadan önce tohumluk patateslerin ayrılması yapılır. Patateslerde tohumluk olarak patates yumrusu kullanılır. Tohum, yetiştirmede ele alınmaz. Döllenme yabancı olduğundan, tohumlar heterozigot yapıdadır ve üretimde açılma meydana geldiğinden, çeşit özelliği çabuk bozulur. Patates yumrusu vejetatif organdır ve alındığı bitkinin bütün özelliklerini iletir. Bu bakımdan tercih edildiği gibi, üretim şekli de kolaydır. Tohumluk patatesler 40-80 gr arasında olmalıdır.. Ortalama 50 gramlık yumru atılsa, dekara 200-210 kg ve 80 gr’lık yumru atılsa 320-330 kg tohumluk kullanılır  Şekil 38.8. Tohumluk patates yumruları

Tohumluk patatesler yararsız ve beresiz olmalıdır. Çürük patatesler kesinlikle kullanılmamalıdır. Bazı yerlerde patates kabuklarını kalın soyarlar ve bu kabukları toprağa atarlar. Yahut iri patatesleri boylamasına ikiye sonra üçe veya dörde ve hatta beş ve altıya bölenler vardır 
Şekil 38.9. Büyük patateslerin bölünerek çelik yapılması (İLLİSULU 1968)

Bu şekle, çelikleme ile üretim denir ve tohumlukta tasarruf sağlar. Fakat tohumluk üzerinde büyük yara yüzeyleri meydana getirdiğinden, toprakta bu kısımlar çabuk mantari ve bakteriyel hastalıklara yakalanır ve bitkiler hastalanır, ileride ürünün büyük ölçüde düşmesine neden olur. Şayet kesilen parçalar ilaçlanır ve ondan sonra ekilir ise zarar kısmen önlenir. Amerika’da patatesleri kesen, ilaçlayan ve sonra eken makineler yapılmıştır.
Patates ekimi her zaman yapılabilir. Fakat soğukları olan yerlerde don zararı meydana gelmeyecek bir tarih saptamakta fayda vardır. Soğuk yapmayan ılımlı bölgelerde ekim zamanı Şubat sonu Mart başı, soğuk yapan yerlerde Nisan ve hatta Mayıs’a kadar kayabilir.
Patates ekimi sıra, ocak ve kuyu ekim olarak üç şekilde yapılır. İleri ülkelerde patates ekim makineleri kullanılır (Şekil 38.10). Ekim sıraya yapılır ve sıra arası mesafesi 50-80 cm, sıra üzeri mesafesi 20-40 cm’dir. Bizde bahçıvanlar pulluk veya sabanla 60-100 cm’de bir çizgi açıp, bu çizgi üzerine her adımda bir patatesi çizgiye atıp ayağıyla yumruyu toprağa gömer ve bu şekilde sıra ekim yaparlar.
Makinelerle ekimde bir günde 30-50 dekar, saban veya pullukla ancak 2-4 dekar yer ekilir. Ekim derinliği 5-10 cm arasında oynar.
Küçük işletmelerde ve az bir alanda üretim yapan yerlerde patatesler ocağa ekilir. Bize çoğunlukla bu şekil kullanılır. Ocaklar arasında 70-90 cm sıra arasında boşluk bırakılır. Sıra üzeri mesafesi ise 40-60 cm’dir. Ocaklar bel yardımı ile açılır ve her ocağa bir patates bırakılır (Şekil 38.11). Burada da ekim derinliği 8-10 cm’dir. Ocak açılıp patates atıldıktan sonra üzeri kapatılır.


Şekil 38.10. Basit fakat otomatik patates yumrusu eken bir makine (ÜLGER, 1972)


Şekil 38.11. Ocak usulü patates yumrularının ekimi (ÜLGER 1972)
Kuyu ekim çok az uygulanır. 80-100 cm aralık ve 60-80 cm sıra üzeri mesafelerde 25-30 cm çukurlar açılır. Bu çukurlar içine 10-15 cm yüksekliğinde yanmış gübre ile toprak karışımı atılır ve patates yumrusu ekilir. Patatesler sürüp bitkiler büyüdükçe, çukur içine toprak atılarak ve bitkilerin boğazları doldurularak, çukur tamamen doldurulur. İyi bir besleme yaptığı ve daha fazla ürün alındığı için, küçük işletmelerde zor da olsa bu tip uygulamaya doğru kayılır.
Patatesler hangi sistemle ekilirse ekilsin bakım işlemleri aynıdır. Ekimden sonra toprağın kaymak bağlaması önlenmelidir. Eğer oluşmuş kaymak tabakası varsa, yüzeysel tırmıklama veya çapalama yaparak, kaymak tabakası kırılır. Patatesler sürdükten sonra bitkilerin büyüme durumuna göre 1-3 kez de boğaz doldurma işlemi yapılır. Böylece patates stolonlarının yumuşak ve havalı bir ortamda gelişmeleri ve yumru vermeleri sağlanır. Boğaz doldurma sırasında ve özellikle geç yapılan toprak işlemesi sırasında toprak yüzüne yakın oluşan yumrulara zarar verilmemelidir.
Yağmurdan ve sulamadan sonra toprağın hafif işlenmesinde yarar vardır. Ağır topraklarda bu işleme daha da önem kazanır. Sulama bir dönemde 2-6 kez tekrarlanır. Sulama hafif topraklarda 10-15, ağır topraklarda 15-20 günde bir yapılır. Sulama sonrası toprak işleme sırasında, arta kalan ticaret gübreleri çapalama öncesi toprağa atılır ve işlemeyle toprağa karıştırılır. Ayrıca patates hastalık ve zararlılarına karşı ilaçlama yapılır.