En pratik kompost yapımı
Kompost yapmak gelişmiş ülkelerde çiçek meraklılarının yeni hobisi. İstisnasız hepsi kendi yaptığı komposttan son derece memnun. Siz de evlerinizde ofislerinizde yetiştirdiğiniz süs bitkilerinize uygun toprağı kendiniz yapabilirsiniz.
Zaman açısından seçenekler
1- Birkaç ayda olmasını istiyorsanız metal tel gibi sert, sağlam lifleri olan ağaç yapraklarını (örneğin kestane ağacı yaprağı) ve fındık / ceviz kabuklarını kullanmamalısınız.
2- Bana bahardan bahara lazım diyorsanız o sert maddelerden kaçmanıza gerek yok (yeter ki bütün bütün değil küçük parçalara ayırarak kullanın). Bu takdirde bütün karışım birikimlerini -aşağıdaki tariflere göre devam ederek- en geç haziran sonuna kadar bitirin ve bir daha yeni bir şey eklemeyerek sonraki ilkbahara kadar kompostunuzun tarif ettiğim gibi oluşmasını bekleyin.
3- Yukarda 2. maddeye göre, kompostunuza eğer daha fazla maddeler katacaksanız, mesela saçlar, kıllar, et, sakatat, kedi köpek pislikleri.. Bu durumda iki yıl bekletmeniz gerekir.
— Ayrıca bakınız: » Organik gübre kompost yapımı.
Pratik kompost
Bir kovada yapacaksınız. Ev içinde olmaz zira koku yapabilir, böcek yapabilir. Bu iş bahçe veya balkonda yapılmalıdır. Benim tarifim kısa sürede olgunlaşır. Organik gübre olan komposttan değil de iyi kaliteli torflu özel karışım süs bitkisi topraklarının yerini tutacak bir özelliktedir. Besleyiciliği iyidir, kullanıma hazır hale geldikten sonra gübre katmak gerekmez.
Kompost kovası
Kompost kovasıEn az 30 cm genişliğinde, 40 cm derinliğinde (en az ölçüler bunlar) üstü kapaklı bir kova.. Az biraz daha büyük olsa daya iyi. Kovanın kapağına, tüm yanlarına, altı hariç her yerine ve kapak yüzeyine 10 – 15 cm aralıklarla delikler açın. Delikler kurşun kalemden biraz daha kalın bir çubuğun geçebileceği genişlikte olmalı. Bu deliklerden başka ayrıca, kovanın yanlarının en aşağısına çepeçevre tek sıra, ince kurşun kalem genişliğinde 5 cm aralıklarla delikler açın. En alt yüzeye ise kibrit çöpü gibi ince birçok delikler açın. Bütün bu delikleri matkapla açabilirsiniz. Veya plastik kovaya ucu kızdırılmış bir tornavidayla kolayca delikler açabilirsiniz. Kova yere temas etmemeli. Altına uygun bir şey koyarak alttaki deliklerden de hava almasını sağlayın. Alttaki delikler ayrıca eğer içerde sulanma olursa suyun boşalması için işe yarar.
Aşama 1 (Ön hazırlık)
Kovanın dibine saksılarınızdaki eski topraklardan iki parmak yüksekliğinde toprak yayın. Bu sadece başlangıç için lazım. Üstüne çürüyecek maddelerden, elbette bulabildiklerinizi koyacaksınız:
Hangi maddeler? 3 temel gurup var. Tek tek değil de ana hatlarıyla anlatırsam siz daha iyi karar verebilirsiniz. Hangi maddeler ne içindir, özetle şöyle:
— 1) Yaş maddeler: Azot, potasyum, fosfor ve çeşitli mineraller içindir. Özellikle azot için. Diğer maddeler kuru parçalarda da var.
— Yeşil taze yapraklar; yol kenarlarından toplayacağınız çimenler, otlar, biçilmiş çimler..
— Kullanılmış çay posası.. Şekersiz yapılmış kahve telvesi, filtre kahve posası..
— Her türlü sebze artıkları, elma kabuğu, muz kabuğu, soyduğunuz patates soğan kabukları..
— 2) Kuru maddeler: Toprağa benzerliğin, sağlıklı içeriğin oturabilmesi için, toprağı havadar tutmaya yarayacak lifler içindir, karbon içindir.
— Çeşitli kuru ağaç yaprakları, kurumuş dallar ve kurumuş ağaçların dış kabukları.. Sonbaharda özellikle ayva ağaçlarının dökülen yaprakları çok kaliteli bir kompost oluşturur, bulursanız bundan bol bol katın.
— Boya katılmamış kartonlar mukavvalar..
— Bitkilerinizin kuruyan yaprakları, bozulan kuruyan her parçası..
— Ceviz – fındık kabukları, yer fıstığı kılıf kabukları, kestane kabukları, eğer tuzsuz ise şam fıstığı kabukları..
— 3) Diğer önemli maddeler: Yumurta kabukları. Bu kadarlık bir kova için, 20 kadar yumurta kabuklarını iyice ufalayarak karışıma katın. Toprağa kalsiyum kazandırır hem pH dengrleyici vazife görür, asitliliğin aşırı yüksek olmamasını sağlarlar.
Hangi maddelerden kaçınalım? Böyle küçük çaplı komposta limon, portakal vb. turunçgil kabukları koymamalısınız. Armut şeftali gibi meyveler koymamalısınız. Yoksa asitlilik zehirleyici düzeye yükselir. Ve bu konuda başkalarının tavsiye ettiği (çeşitli hayvan pislikleri, ekşimiş meyveler, kıl, tüy vesaire) hiçbir şeyi katmayın. Çünkü benim tarifim çok özel bir kompost. Diğerleri daha ziyade organik gübre yapımı tarifidir, onlar o tip kompostlardır, onların oluşumu çok uzun sürer.
Kompost yapımında sebzeler, kuru yapraklar vesaire.Malzemeleri katmadan önce mümkün olduğunca parçalamalısınız. İnce yaprakları, yaş meyve kabuklarını olduğu gibi, kalın yaprakları, lahana saplarını ve kuru dalları ise küçük parçalara ayırarak kovaya atmalısınız. Kartonları da öyle. Büyük odunsu parçaları, ceviz vb. kabuklarını keserle ezip parçalayabilirsiniz.
Karışık mı koyacağız? Öncelikle kuru maddeleri en başta hazır etmenizi depolamanızı tavsiye ederim. Her ne zaman yaş maddeleri koyarsanız kuru maddeleri de onlarla karıştırın. Kuru maddeler her defasında önceden birkaç saat suda bekletilse iyi olur (kovaya koymadan önce suyunu iyice süzün).
Oranlara dikkat: Yukarda saydığım yaş maddelerden bir yaş maddeyi diğer bir yaş maddeden daha fazla tutmamaya çok dikkat edin. Çeşitlilik çok olmalı ama herhangi birisi büyük çoklukta olmamalı. Mesela çay posası ya da yeşil çimenler diğer yaş maddelerden çok olmamalı. Ayrıca tüm karışımı genelleyerek ikiye ayırırsak, yaş maddeler kuru maddelerden daha fazla olmamalı. Eşit veya eşitin biraz altında kalmalı. Özellikle kuru ağaç yapraklarının çoğunlukta olmasında yarar var.
Nemlilik / ıslaklık: Karışım kupkuru olmamalı, su sızdırır derecede sırılsıklam ıslak denecek kadar ıslak da olmamalı. Her on günde bir defa birikimi alt üst edin. Çok kuru ise su serperek ıslatın. İçten içe çürürler, toprağa dönüşmeye başlarlar. Aşırı ıslaklık iyi değil. Sulanma olur, çok çirkin koku yapar, dipten kokulu su akıntısına yol açar.
Böceklenirse, kurtlanırsa? Daha iyi. İşlerin yolunda gittiğini gösterir. Sakın böcek ilacı sıkmayın her şeyi mahvedersiniz. Böceklenme kompost oluşumunu bir hayli hızlandırır. Kompost olgunlaşınca böcekler kaybolur, bir daha uğramazlar.
Bütün maddeleri zamanla yavaş yavaş ekleyerek, on günde bir alt üst edip karıştırarak bu süreç birkaç hafta veya iki ay veya mevsime göre birkaç ay kadar sürmüş olabilir. Kestane ağacı yaprakları gibi çok sert lifli ağaç yaprakları ve sert kabuklar çok geç ayrışır. Aceleniz varsa bunları katmamalısınız. Zamanla kova yarıdan fazla dolunca (dörtte üç gibi), çürüme tamamlanmamışsa bile önemli değil, yeter ki yüzde 70 kadarı iyice çürümüş olsun; bu da tamamlanmışsa ikinci aşamaya geçiyoruz.
Aşama 2 (esas aşama)
Kovanın içeriğini geniş bir leğene boşaltın içine üç su bardağı kadar eski sığır gübresi katın. Eski sığır gübresi, içerdiği faydalı mikroorganizmalar sayesinde kompostun sağlıklı olgunlaşmasını, fermantasyonun tamamlanmasını sağlar. İyice karıştırıp tekrar kovaya doldurun en az bir ay bekletin. Yaz sıcaklarında dört – beş hafta kadar, diğer zamanlarda duruma göre iki – dört ay kadar beklemelisiniz. Yine aynı şekilde on günde bir karışımı alt üst edin karıştırın böyle devam edin. Böylece komposttaki çürümeler ve fermantasyon tamamlanır.
Ev yapımı kompost
Aşama 3 (dinlendirme aşaması)
(Bu aşama benim icadım. Başkalarından duymadım. Yani olmasa da olur.) Kompostu yine bir leğene boşaltın, güzelce havalandırın, içine ince ufalanmış (pirinç taneleri gibi) odun kömürü kırpıntılarından iki su bardağı kadar katın, iyice karıştırın. Sonra bu sefer deliksiz ve kapaksız bir kovaya doldurup en az iki hafta dinlendirin. Nem kaybettikçe çok hafifçe sulayın.
Ve kompostun kullanılması
Saksılarda çiçekleriniz için kullanacağınız zaman saksının alacağı miktara göre, beşte bir gibi oranda ponza taşı karıştırın sonra çiçeklerinizi dikin. Afrika menekşesi, barış çiçeği, siklamen gibi ince köklü bitkiler için ince ponza taşı olmalı. Yani tanelerin büyüklüğü kuru nohut ve pirinç taneleri kadar irili ufaklı olacak. Ponza taşını havadar olmayan esintisiz iç mekanlarda yetiştirilen bitkilerin topraklarına katmanız şart. Succulent bitkilere dış mekânlarda olsalar bile gereklidir.
Bu kompost hangi bitkiler için uygundur?
Salonların / ofislerin dekorasyonunda kullanılan bitkilerin çoğu tropikal yağmur ormanı altı bitkileridir. Bunlardan kısa köklülere uygunluğu yüzde yüz tamdır.
Dışmekân çalı türleri gibi bazı bitkiler için, bu hazırladığımız komposta %20 civarında kırmızı killi toprak katmak çok faydalıdır (özellikle gül, sardunya, küpe çiçeği, ortanca, ıtır). Kaktüs ve succulent bitkiler için de (kırmızı killi toprakla aynı miktarda kum katmak şartıyla) böylesi daha iyidir. Şu karışım daha faydalı olacaktır:
%50 kompost + % 25 kırmızı killi toprak + % 25 ince ponza taşı..
Veya hangi bitkiye göre nasıl uygun görürseniz. Succulent çöl bitkilerinde kum çok önemli.
Not: Daha önce “humuslu doğal toprak” tavsiyesinde bulunmuştum. Büyük şehirlerde herkes bulamıyor. Çok da solucanlı oluyor, uğraşmak temizlemek dikkat ve zaman ister. Ama o tavsiyem de aslında çok iyi.
kaynak Erdal Yüksel http://azbitki.com/pratik-kompost-yapimi
